تبخال: علل، علائم و گزینههای تداوی
راهنمای تخصصی برای تبخال (هرپس): علت، ساری بودن، عوامل محرک، تداوی و پیشگیری
تبخال چیست؟
تبخال یک عفونت ویروسی ناشی از هرپس سیمپلکس است که بیشتر روی لب‌ها و روی ظاهر میشود و می‌تواند با آبله‌های دردناک و پوستک‌زنی همراه باشد. بسیاری از افراد در طول زندگی حداقل یک‌بار این مشکل را تجربه می‌کنند.
علل و راه‌های انتقال
- HSV-1: بیشتر سبب تبخال لب و روی میشود.
- HSV-2: بیشتر در ناحیهٔ تناسلی دیده میشود، اما ممکن است لب/روی را هم درگیر کند.
- انتقال عمدتاً از راه تماس مستقیم با ضایعات فعال یا ترشحات آلوده (لیوان، لوازم شخصی، بوسه).
علائم و مراحل
- گزگز/سوزش اولیه: حس خارش یا سوزن‌سوزن در محل.
- آبله‌های کوچک پر از مایع: همراه با درد و سرخی اطراف.
- ترکیدن آبله و تشکیل پوستک: سپس بهبود تدریجی طی ۷–۱۰ روز.
- گاهی تب خفیف، خستگی و حساسیت غدد لنفاوی.
عوامل محرک عود
- کاهش قدرت سیستم معافیتی (استرس، کم‌خوابی، امراض).
- قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض آفتاب بدون محافظت.
- تب و سایر عفونت‌ها، یا تغییرات هورمونی.
- آسیب یا خشکی شدید جلـد لب.
آیا تبخال ساری است؟
بله. تبخال در مرحلهٔ آبله و ترشح بیشتر ساری است. تا بهبود کامل، از تماس نزدیک مانند بوسه، استفادهٔ مشترک از ظروف و وسایل آرایشی لب پرهیز کنید. شستن دست‌ها و دوری از لمس ضایعات ضروری است.
روش‌های تداوی
۱) دواهای ضدویروس
- آسیکلوویر، والاسیکلوویر و فامسیکلوویر در مراحل ابتدایی مؤثرترند.
- میتوانند مدت بیماری را کوتاه و شدت علائم را کم کنند. در عودهای مکرر، تداوی سرکوبی ممکن است توصیه شود.
۲) کریم‌های موضعی
- کریم‌های ضدویروس موضعی در شروع نشانه‌ها (گزگز/سوزش) بیشترین فایده را دارند.
- برای کاهش درد و خشکی، کریم‌های آبدار و ترمیم‌کننده کمک‌کننده‌اند.
۳) مراقبت‌های خانگی
- کمپرس معتدل برای کاهش درد و سرخی.
- پرهیز از کندن پوستک‌ها تا جای داغ باقی نماند.
- استفاده از ضدآفتاب لب برای پیشگیری از تحریک مجدد توسط آفتاب.
هشدار: اگر تبخال به‌صورت مکرر عود می‌کند، شدید است، یا همراه با تب بالا/چشم‌درد/درد وسیع می‌باشد، حتماً به داکتر جلدی مراجعه کنید.
پیشگیری و خودمراقبتی
- تقویت سیستم معافیتی با خواب کافی، تغذیهٔ سالم و مدیریت استرس.
- استفاده از بالم لب با SPF هنگام آفتاب.
- پرهیز از تماس مستقیم با فرد دارای ضایعات فعال.
- ضدعفونی وسایل شخصی (لب‌گیر/لیوان) و عدم استفادهٔ مشترک.
تماس و نوبت‌گیری
سوالات متواتر
آیا تبخال دایمی تداوی میشود؟
خیر؛ ویروس در بدن میماند. اما با تداوی درست میتوان تعداد و شدت عودها را کم کرد.
چه زمانی باید به داکتر مراجعه کنم؟
عودهای مکرر، ضایعات وسیع، تب بالا، درگیری چشم یا افراد با ضعف سیستم معافیتی نیاز به ارزیابی داکتر دارند.